W działalności gospodarczej kwestią podstawową jest łatwo dostępne finansowanie, a największymi problemami, z którymi borykają się przedsiębiorcy są zatory płatnicze. Z powodu braku swobodnego dostępu do gotówki firmy nie mogą przeznaczyć wystarczających środków na rozwój i wyrób kolejnych partii produktów. Duża konkurencja na rynku sprawia jednak, że przedsiębiorcy muszą wystawiać faktury z odroczonym terminem płatności, narażając się na niebezpieczeństwo utraty płynności, gdy ich kontrahenci zaczynają spóźniać się z uregulowaniem należności. Rozwiązaniem tego typu problemów może być dla przedsiębiorców umowa faktoringu.
Typowy schemat działania umowy faktoringowej obejmuje trzy podmioty. Mamy przedsiębiorcę, który dostarcza produkty lub świadczy usługi. Po zrealizowaniu dostawy towaru lub usługi przedsiębiorca wystawia dla swojego kontrahenta fakturę z odroczonym terminem płatności (na 30, 60, 90, 120 dni). W tym momencie obrotu handlowego staje się wierzycielem. Z drugiej strony mamy odbiorcę usługi lub produktu, który zobowiązany jest do dokonania płatności za wystawioną fakturę, występuje więc jako dłużnik swego kontrahenta. Wierzyciel posiada aktywa w formie niezapłaconych należności, ale nie może ich wykorzystać do rozwoju swej działalności gospodarczej. Długi czas odroczenia płatności może stać się dla niego powodem kłopotów finansowych i utraty płynności. W tym momencie można skorzystać z usług trzeciego podmiotu – tzw. faktora. Faktorem jest wyspecjalizowana instytucja, której działalność polega na przejęciu niewymagalnych należności. Wierzyciel, zwany w umowie faktoringu faktorantem, dokonuje cesji, czyli przelewu swojej wierzytelności na faktora. Tego typu przelew wierzytelności nie wymaga zgody, ani udziału dłużnika, ale dłużnik musi być o niej poinformowany. Po przyjęciu wierzytelności faktor płaci dostawcy określony procent należności (od 50 do 90%). Pozostała część należności jest przelewana po zapłacie faktury przez dłużnika. Wtedy również faktor potrąca sobie prowizję.
Faktor wraz z wierzytelnością nabywa wszystkie związane z nią prawa, którymi są najczęściej: prawo do dalszego rozporządzania wierzytelnością, roszczenia o zaległe odsetki, prawo do odszkodowania umownego, prawo wynikające z zabezpieczenia wierzytelności np. poprzez hipotekę.
Podstawową korzyścią z umowy faktoringu dla wierzyciela jest fakt, że faktor finansuje jego działalność i przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności kontrahenta. Umowami faktoringu zajmują się wyspecjalizowane spółki faktoringowe – samodzielne lub będące podmiotami zależnymi banków. Umowa faktoringu jest zawsze odpłatna. Faktor pobiera za swoje usługi prowizję, która określona jest w umowie faktoringowej jako procent wierzytelności. Poza ściąganiem należności faktor często jest zobowiązany do wykonywania różnych dodatkowych czynności np. udzielaniu rad faktorantowi, prowadzeniu sprawozdawczości, okresowej kontroli wypłacalności dłużnika, prowadzenia rozrachunków należności. Czynności te stanowią dodatkowa korzyść dla faktoranta, który uwalnia się od wszystkich spraw formalnych związanych z obsługą i windykacją należności. Za czynności dodatkowe świadczone na rzecz wierzyciela faktor może zażądać dodatkowej prowizji. Pewność i szybkość uregulowania należności sprawia, że przedsiębiorca jest chętny ponieść koszt prowizji dla faktora.
Ze względu na stopień ryzyka ponoszonego przez faktora wyróżnić można trzy rodzaje faktoringu:
– faktoring pełny (bez regresu) – faktor ponosi pełne ryzyko wypłacalności dłużnika
– faktoring niepełny (z regresem) – przelew wierzytelności nie jest tu definitywny, w przypadku braku możliwości ściągnięcia należności od dłużnika, faktor może odstąpić od umowy i niespłacona wierzytelność powraca do faktoranta.
– faktoring mieszany – zarówno wierzyciel jak i faktor ponoszą ryzyko niespłacenia należności.
Umowa faktoringu może być traktowana jako alternatywa dla kredytu bankowego, faktor jest bowiem dostarczycielem szybkiego finansowania dla przedsiębiorcy. W odróżnieniu od kredytu faktoring nie wymaga od przedsiębiorcy dodatkowego zabezpieczenia, nie obciąża go konieczności spłaty rat, nie jest tu również potrzebna ocena zdolności kredytowej przedsiębiorcy. Faktor skupia się raczej na ocenie należności i możliwości ich wyegzekwowania od dłużników firmy.
Brak odpowiedzi